Prasa

Każde z opolskich muzeów jest inne, każde ciekawe i żywo zaangażowane w ochronę zbiorów, tworzenie wystaw i edukację. Jednak tylko Centralne Muzeum Jeńców Wojennych (CMJW) swoją tematyką i działalnością sięga tak daleko poza region, będąc jednym z największych w Europie ośrodków zajmujących się jeniectwem.

Muzeum działa w Opolu i Łambinowicach, gdzie sprawuje opiekę nad Miejscem Pamięci Narodowej. Jego misją jest gromadzenie, badanie i prezentowanie wszelkich faktów oraz artefaktów, które mogłyby współczesnym odbiorcom przybliżyć istotę niewoli – zjawiska powszechnego, bo towarzyszącego wszystkim wojnom, ale o którym wiedza nie jest już bynajmniej tak powszechna.

Muzealników z CMJW najbardziej zajmuje okres II wojny światowej, gdyż to wówczas w niemieckim kompleksie obozowym Wehrmachtu – stalagach Lamsdorf (dzisiejsze Łambinowice), należących do największych w Europie, masowa przemoc pozostawiała po sobie ok. 40 tysięcy ofiar-żołnierzy koalicji antyhitlerowskiej z wielu krajów na świecie (przede wszystkim z ZSRR), oraz wspomnienia głodu, cierpienia i fatalnych warunków życia w pamięci tych, którzy przetrwali. Ponieważ zaś jeńcy wojenni byli przetrzymywani w Lamsdorf także wcześniej: żołnierze państw ententy w latach I wojny światowej i żołnierze francuscy podczas wojny prusko-francuskiej, także ten czas jest przez Muzeum dokumentowany i badany. I choć instytucja skupiona jest na losach jeńców wojennych w Europie, w kręgu zainteresowań muzealników są również cywile izolowani w Lamsdorf/Łambinowicach po obu wojnach światowych, szczególnie zaś po ostatniej, gdy była tu przetrzymywana i represjonowana ludność niemiecka bądź za taką uznana.

Czy wokół tak tragicznej przeszłości da się zbudować poznawczo atrakcyjny, a przy tym rzetelny przekaz? Sympatycy Muzeum wiedzą, że jest to możliwe, a wszyscy mniej zaznajomieni z ofertą CMJW, mogą sami to sprawdzić, odwiedzając Muzeum np. w ostatnim kwartale tego roku. W Opolu i Łambinowicach na zwiedzających czekają wystawy stałe prezentujące m.in. historię obozów jenieckich w dwóch XX-wiecznych systemach totalitarnych: niemieckim i radzieckim oraz starannie wybrane wystawy czasowe. Od 30 września w opolskim gmachu Muzeum w ramach 12. Opolskiego Festiwalu Fotografii przez miesiąc swoje prace wystawiać będzie Sławoj Dubiel. Inspirowany łambinowickim miejscem pamięci cykl zdjęć pt. Test na obecność jest artystyczną formą dokumentacji pozostałości po Stalagu 318/VIII F (344) Lamsdorf, zamykającą w intrygujących kadrach autentyczny i tajemniczy zarazem obraz obozowych reliktów zatopionych w leśnym otoczeniu. Od 4 listopada do końca stycznia 2023 r., również w Opolu, CMJW pokaże wystawę Z głową bez karabinu – powojenne dokonania żołnierzy AK, przedstawiającą losy m.in. aktorki Ireny Kwiatkowskiej czy Stanisława Jankowskiego ps. „Agaton”, jednego z liderów odbudowy Warszawy. Ponadto z okazji przypadającej na 6 października 78. rocznicy przybycia I transportu powstańców warszawskich do Stalagu 344 Lamsdorf badacze z CMJW przygotowali wystawę plenerową Koniec i początek. Powstańcy warszawscy w niewoli niemieckiej, adresowaną także do odbiorców angielsko – i niemieckojęzycznych oraz dwa nowe wydawnictwa poświęcone losom rtm. Witolda Pileckiego i Barbary Lewandowskiej – pisarki i redaktorki czasopism dla dzieci. Wszystkim wymienionym wystawom, jak zwykle zresztą, towarzyszyć będzie tematyczna oferta edukacyjna. Poza tym najbliższe miesiące to kolejne spotkania otwarte dla publiczności – organizowane w ramach cyklów kulturalnych Twarze Opola oraz Łambinowickie Spotkania Muzealne.

Wystawy i spotkania są stałym elementem oferty, na ogół skierowanym do dorosłej publiczności, ale bardzo młodzi (nawet kilkuletni!) odbiorcy również mogą liczyć na ciekawe zajęcia. Dla przedszkolaków i dzieci z klas I–III są organizowane warsztaty historyczno-plastyczne, a dla starszych uczniów zajęcia wykorzystujące perspektywę historyka do analizy współczesnych problemów społecznych, m.in. różnych przejawów przemocy, łamania praw człowieka, konfliktów zbrojnych, uchodźstwa, migracji. Edukacja prowadzona jest stacjonarnie oraz online. Zdalne uczestnictwo w niej jest od pewnego czasu jeszcze łatwiejsze dzięki wirtualnemu spacerowi – platformie umożliwiającej zwiedzanie Miejsca Pamięci w Łambinowicach bez wychodzenia z domu (https://panorama.cmjw.pl).

Dodatkowo tej jesieni Muzeum wprowadza nową formę edukacji pn. Zmagania terenowe Stąd do przeszłości, inspirowaną jenieckimi losami powstańców warszawskich i przygotowaną we współpracy z pedagogiem i psychologiem tak, aby w jednym plenerowym wyzwaniu połączyć wiedzę historyczną z praktycznymi kompetencjami psychospołecznymi. To dobra alternatywa dla edukacji szkolnej w czterech ścianach, a także warta rozważenia oferta, np. dla zespołów pracowniczych poszukujących niebanalnych narzędzi integracji wewnątrzgrupowej.

Muzeum nie istniałoby bez swojej publiczności. W CMJW bardzo wiele działań skupia się na pogłębianiu relacji z otoczeniem społecznym – pasjonatami historii, pedagogami, dziennikarzami, przedstawicielami świata nauki i kultury, a także z jedną, wyjątkową grupą – byłymi jeńcami i ich rodzinami. Swoją troskę o zachowanie dziedzictwa związanego z wojenną niewolą wyrażają oni poprzez udział w takich przedsięwzięciach, jak zbiórka pamiątek (Ocalone pamiątki, zachowana pamięć) czy akcja na rzecz konserwacji krzyży na Starym Cmentarzu Jenieckim (Podaruj mi pamięć). Jednak dbałość o zachowanie śladów przeszłości to domena nie tylko osób posiadających wśród swoich przodków jeńców wojennych – do wspomnianych inicjatyw społecznych może dołączyć każdy. Podobnie jak do najnowszego projektu realizowanego przez Muzeum wspólnie z archeologami pn. Nauka dla społeczeństwa, społeczeństwo dla nauki w Miejscu Pamięci Narodowej w Łambinowicach. Projekt potrwa jeszcze ponad rok, stwarzając wszystkim zainteresowanym niecodzienną okazję do zdobycia umiejętności pracy w wykopie archeologicznym, jak również udziału w licznych spotkaniach i warsztatach związanych z archeologią, badaniem i konserwacją zabytkowych artefaktów. Najbliższe z nich już w połowie października!

Źródło:
Gazeta Wyborcza, Kulturalne Opole, 7 października 2022, str. 11