Muzeum

Muzeum

Głównym przedmiotem zainteresowania Centralnego Muzeum Jeńców Wojennych jest funkcjonowanie dwóch systemów jenieckich: niemieckiego i radzieckiego, w okresie II wojny światowej. Szczególnie ważne są losy polskich jeńców wojennych w tych systemach, jak również dzieje polskich żołnierzy internowanych w czasie wojny w krajach neutralnych. W popularyzacji tej problematyki istotną rolę odgrywa także historia obozów jenieckich Lamsdorf (od 1945 r.: Łambinowice) oraz obozu pracy w Łambinowicach.

Placówka należy do muzeów martyrologicznych, powstałych po II wojnie światowej w celu dokumentowania nazistowskich zbrodni wojennych i pielęgnowania pamięci o ich ofiarach. Zbrodnie, do których doszło w Lamsdorf, związane były z funkcjonowaniem na tym terenie w latach 1939–1945 jednego z największych w Europie jenieckich kompleksów obozowych dla żołnierzy koalicji antyhitlerowskiej.

Muzeum realizuje swoją misję, prowadząc działalność dokumentacyjną, naukową, edukacyjną, wystawienniczą oraz wydawniczą i chroniąc pozostałości po obozach jenieckich. Celem wszystkich podejmowanych działań jest zachowanie pamięci o ofiarach zbrodni.

Placówka zbiera, przechowuje i udostępnia liczne muzealia i archiwalia – są to głównie pamiątki związane z jeńcami wojennymi, przede wszystkim z okresu II wojny światowej. Zbiory Centralnego Muzeum Jeńców Wojennych należą do najcenniejszych i najbogatszych tego rodzaju w Polsce. Składa się na nie kilkadziesiąt tysięcy pozycji, m.in. przedmioty używane bądź wytworzone przez jeńców wojennych w czasie pobytu w niewoli czy należące do administracji i służby wartowniczej obozów jenieckich (ponad 11 tysięcy obiektów) oraz dokumenty, mikrofilmy, zdjęcia i mapy (ok. 20 tysięcy jednostek archiwalnych).

W zbiorach znajdują się obiekty pochodzące z czasów I wojny światowej, jednak większość to relikty z okresu II wojny światowej, które dotyczą niemieckiego systemu jenieckiego, a w mniejszym stopniu  obozów jenieckich w ZSRR oraz obozów internowania polskich żołnierzy w Rumunii, na Węgrzech  i Szwajcarii.  

Centralne Muzeum Jeńców Wojennych działa od 1965 r. jako samodzielna,  unikatowa w skali europejskiej, placówka (zostało utworzone w 1964 r. jako oddział Okręgowego Muzeum Śląska Opolskiego). Pod obecną nazwą muzeum funkcjonuje od 2018 r. O historii Centralnego Muzeum Jeńców Wojennych zobacz więcej tutaj.

Muzeum posiada dwie siedziby: w Łambinowicach i Opolu, odległe od siebie o około 40 km. W Łambinowicach znajdują się dwa działy placówki: Zbiorów i Konserwacji oraz Edukacji i Wystaw. Mieszczą się one w budynkach dawnej komendantury Wehrmachtu i wartowni. Wzniesiono je w latach trzydziestych XX w. W obu budynkach prezentowana jest ekspozycja stała oraz wystawy czasowe. W pobliżu łambinowickiej siedziby muzeum znajdują się inne pozostałości dawnej niemieckiej zabudowy poligonowej, obozów izolacyjnych oraz trzy cmentarze wojenne. Cały ten obszar, wraz z budynkami muzeum, stanowi Miejsce Pamięci Narodowej.

W Opolu mieści się dyrekcja muzeum, a także pozostałe działy: Naukowy, Archiwum, Administracyjno-Gospodarczy oraz Finansowy. Budynek przy ulicy Minorytów, zajmowany obecnie przez muzeum, jest użytkowany od 1988 r. Pierwsze wzmianki o tym obiekcie pochodzą z XVIII w. Najprawdopodobniej była tu słodownia, potem miejski areszt, a w okresie nazistowskim – więzienie gestapo. W latach osiemdziesiątych XX w. budynek został zaadaptowany na potrzeby muzeum, w następnej dekadzie przeprowadzono jego znaczną rozbudowę. Prezentowana jest tu wystawa stała pt. „Miejsce Pamięci Narodowej w Łambinowicach – dziedzictwo regionalne, narodowe, europejskie” oraz wystawy czasowe.