Miejsce Pamięci Narodowej
Kompleks obozów z lat II wojny światowej
Obozy jenieckie dla szeregowych i podoficerów organizowane przez władze niemieckie w czasie II wojny światowej nazywane były stalagami (skrót od Kriegsgefangenen Mannschafts-Stammlager). Podstawowym celem ich istnienia była izolacja żołnierzy należących do nieprzyjacielskich sił zbrojnych i wykorzystanie ich pracy w niemieckiej gospodarce. W Lamsdorf między 1939 a 1945 r. istniał kompleks niemieckich obozów jenieckich, zorganizowany na wzór innych obozów tego typu w III Rzeszy.
Pierwszy obóz utworzono tu 26 sierpnia 1939 r. w południowo-wschodniej części poligonu Lamsdorf. Był to Dulag B (Durchgangslager), jeden z kilkunastu obozów przejściowych, jakie wojskowe władze niemieckie zorganizowały na wschodnim pograniczu Rzeszy, blisko przyszłej linii frontu. Już w październiku 1939 r. Dulag B uzyskał jednak status obozu stałego dla szeregowych i podoficerów i zaczął być nazywany Stalagiem VIII B Lamsdorf. To tutaj od pierwszych dni września 1939 r. przywożono żołnierzy Wojska Polskiego, których następnie w 1940 r. częściowo skierowano w głąb Rzeszy, a częściowo zwolniono z niewoli, zmieniając ich status na robotników cywilnych. Tylko do pierwszych dni października 1939 r. przeszło przez obóz ok. 43 tysięcy żołnierzy polskich, a także cywilów (wśród których był m.in. o. Maksymilian Kolbe).
W Stalagu VIII B do końca II wojny światowej przetrzymywani byli jeńcy różnych armii walczących z Niemcami, głównie brytyjskiej – stąd obóz ten był zwany potocznie brytyjskim – Britenlager. Do dziś z obozowej zabudowy przetrwało niewiele: baseny przeciwpożarowe oraz szczątkowe fragmenty baraków mieszkalnych i pomieszczeń magazynowych, zachowała się także Aleja Kasztanowa, którą byli prowadzeni jeńcy.
Wiosną 1941 r. rozpoczęły się prace nad utworzeniem drugiego obozu – Stalagu 318, przemianowanego wkrótce na Stalag VIII F Lamsdorf. Obóz powstał w odległości ok. 1,5 km na północny zachód od już istniejącego Stalagu VIII B. W 1943 r. przeprowadzono kolejne zmiany organizacyjne, w wyniku których Stalag VIII F Lamsdorf stracił samodzielność i zaczął podlegać Stalagowi VIII B Lamsdorf, któremu niebawem przyporządkowano także odległy Stalag VIII D Teschen (Cieszyn). W związku z tym aż do momentu ponownego odłączenia obozu w czeskim Cieszynie, Stalag VIII B Lamsdorf był największym obozem jenieckim w Europie.
Pod koniec 1943 r., w wyniku następnej reorganizacji, w Łambinowicach utworzono Stalag 344 Lamsdorf. Składał się z dwóch części: Britenlager (wcześniej: Stalag VIII B Lamsdorf) oraz Russenlager (wcześniej: Stalag 318/VIII F Lamsdorf). Obie części funkcjonowały do końca wojny, przy czym w pierwszej panowały znośniejsze warunki bytowe niż w drugiej. Britenlager miał murowane baraki, a wobec przetrzymywanych tam jeńców stosowano zapisy konwencji genewskiej z 1929 r. Russenlager stworzono natomiast dla najliczniejszej i zarazem najgorzej przez Niemców traktowanej grupy jeńców radzieckich. Śmiertelność wśród nich była ogromna. Do 1945 r. do obozu trafiło ok. 200 tysięcy żołnierzy Armii Czerwonej, z czego z powodu zimna, chorób i wycieńczenia zmarło ok. 40 tysięcy. Początkowo byli oni koszarowani pod gołym niebem, musieli chronić się przed zimnem w wykopanych własnymi rękami ziemiankach. W 1944 r. do Russenlager przywieziono ok. 6 tysięcy powstańców warszawskich, m.in. rotmistrza Witolda Pileckiego, płk. Jana Rzepeckiego, ppłk. Franciszka Rataja, cichociemnego Stefana Bałuka, Jana Kazimierza Zawodnego, Aleksandra Gieysztora, Witolda Kulę, Leona Schillera czy Romana Bratnego. Materialnymi śladami tego obozu zachowanymi do dzisiaj są unikalne pozostałości baraków, widoczny z daleka hydrofor oraz zrekonstruowana wieża strażnicza i ogrodzenie.
Przez obozy jenieckie Lamsdorf w latach II wojny światowej przeszło w sumie ok. 300 tysięcy jeńców należących do kilkudziesięciu narodów. W styczniu 1945 r. rozpoczęła się piesza ewakuacja jeńców. Oddziały Armii Czerwonej wkroczyły na teren obozu 17 i 18 marca 1945 r.