Pedagogika pamięci

Działania edukacyjne prowadzone przez Centralne Muzeum Jeńców Wojennych polegają przede wszystkim na edukacji pozaszkolnej. Jej podstawą jest autorski program „Pedagogika pamięci”, który łączy dydaktykę historyczną z edukacją społeczną i obywatelską. Program powstał w latach 2003–2004 we współpracy z Uniwersytetem Opolskim, został wprowadzony przez muzeum w 2004 r. i od tego czasu jest wciąż udoskonalany. W 2004 r. udało się nadać mu formę niewielkiego wydawnictwa, które ukazało się przy udziale Kuratorium Oświaty w Opolu. Folder wraz z płytą CD zawierającą prezentację muzeum i Miejsca Pamięci Narodowej w Łambinowicach został bezpłatnie rozpowszechniony w szkołach gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych województwa opolskiego. Obecnie jest on podstawą wszystkich działań edukacyjnych muzeum.

Założenia projektu:

Celem współczesnej edukacji historycznej jest aktywne poznawanie przeszłości w sposób, który umożliwia zrozumienie przyczyn i skutków wydarzeń historycznych oraz – w oparciu o tę wiedzę – odpowiedzialne tworzenie przyszłości. Ocena przeszłości jest w tym procesie dojrzałą refleksją, sformułowaną na podstawie dogłębnej, wieloaspektowej informacji. Ze względu na swoje wartości historyczne, społeczne, etyczne i religijne edukacja w miejscach pamięci wykracza poza dydaktykę historii oraz muzealny wymiar tych miejsc i koresponduje z edukacją regionalną. Miejsca te mogą stać się płaszczyzną dialogu między pokoleniami i narodami.

Cele projektu:

• systematyczne poznawanie specyfiki historycznej Miejsca Pamięci Narodowej w Łambinowicach;
• rozwijanie u uczniów empatii, tolerancji i szacunku wobec doświadczeń ludzi żyjących dawniej i obecnie;
• wykształcenie umiejętności radzenia sobie z własnymi uprzedzeniami i konfliktami;
• wyrażanie siebie poprzez różnorodne formy ekspresji twórczej;
• merytoryczna współpraca z Centralnym Muzeum Jeńców Wojennych oraz z innymi miejscami upamiętnienia w kraju i za granicą;
• podejmowanie dialogu zrozumienia i pojednania w celu eksponowania tego, co łączy;
• wzmacnianie poczucia tożsamości z regionem, ojczyzną i światem.

Realizacja wymienionych celów daje uczniom szeroki zasób wiedzy. Pozwala także na prowadzenie edukacji historycznej w miejscach pamięci niemal na wszystkich typach zajęć edukacyjnych: w toku nauczania przedmiotów, na zajęciach pozalekcyjnych i pozaszkolnych. Proponowany zakres tematyczny umożliwia uczynienie główną osią programową zagadnień lokalnych i regionalnych. Sprzyja też wykorzystaniu pozaszkolnego doświadczenia uczniów w przyswajaniu wiedzy oraz wyrabianiu u nich czynnej postawy wobec otaczającej rzeczywistości. Wiedza historyczna przekazywana jest w kontekście wartości narodowych, państwowych i ogólnoludzkich. Pomaga to dzieciom i młodzieży odnaleźć własne miejsce we współczesnym świecie.

Dobór tematyki powinien opierać się na:

• uplastycznianiu procesu historycznego;
• stwarzaniu możliwości identyfikacji;
• ułatwianiu przeniesienia doznanych odczuć i uzyskanej wiedzy do teraźniejszości.

Podstawowe formy edukacji:

• warsztaty historyczne organizowane zarówno dla nauczycieli, jak i uczniów;
• wizyty w muzeum, których program uwzględnia aspekty kognitywno-emocjonalne;
• samodzielna praca dokumentacyjna: archiwizacja, dokumentacja filmowa, zdjęciowa itd. np. w celu organizowania własnych wystaw;
• praca projektowa;
• samodzielna twórcza ekspresja – inspirowanie konfrontacji przeszłości z odczuciami wyrażanymi za pomocą środków artystycznych;
• praca ze środkami medialnymi (np. interaktywne programy komputerowe, czat tematyczny);
• dokumentacja sondażowa uczestników programu;
• wymiana doświadczeń z innymi placówkami oświatowymi zajmującymi się tą samą tematyką w kraju i za granicą.

Aby zainteresować uczniów historią i skłonić do aktywnej refleksji nad wydarzeniami z przeszłości, Centralne Muzeum Jeńców Wojennych stosuje różnorodne metody edukacyjne. Zaliczamy tu m.in. pracę ze zbiorami (archiwaliami, muzealiami, materiałami filmowymi i fotograficznymi), zajęcia prowadzone metodą dramy, z wykorzystaniem metod manualnych, spotkania ze świadkami wydarzeń, debaty „za i przeciw”, burze mózgów, wywiady, ankiety, karty pracy, reportaże, wizyty, rankingi, zajęcia w terenie (w tym pracę fizyczną służącą zachowaniu obiektów), konkursy, plenery, wieczornice, wystawy. Każdorazowo metody edukacyjne dostosowane są do rozwoju intelektualnego i psychofizycznego uczniów oraz ich możliwości odbioru i przyswojenia konkretnej wiedzy. Nauczyciele i opiekunowie pełnią rolę współuczestników i inspiratorów.