|
|
 |
 |
Historia
W obozach jenieckich Wehrmachtu istniały różne formy działalności sportowej. W przekonaniu władz niemieckich, ta forma aktywności jeńców miała zapobiegać ich ewentualnym ucieczkom. Trzeba podkreślić, że gry stolikowe nie stanowiły dziedziny dominującej, ponieważ większość jeńców, głównie tych izolowanych w oflagach, preferowała aktywne formy kultury fizycznej, takie jak: piłka nożna, siatkówka czy lekkoatletyka. W stalagach, w których jeńcy podlegali obowiązkowi pracy na rzecz III Rzeszy, fizyczne ćwiczenia były mniej popularne. Oficerowie dysponowali większym rezerwuarem sił, tym samym przejawiali więcej chęci do uprawiania różnych rodzajów sportu. Jednak dla jeńców, którzy z racji wieku lub choroby nie mogli podejmować wysiłku fizycznego, ważną formą aktywności były tzw. gry stolikowe, wśród nich najbardziej popularna gra w szachy. Za kolebkę szachów uznawane są Indie. Według źródeł pisanych gra ta była znana w Persji na dworze szacha Chusrau I Anoszarwana już w latach 70. VI w., dokąd została przywieziona w darze od nieznanego z imienia indyjskiego radży. Bardzo szybko gra ta dotarła do Europy. Poprzez Sycylię i południową część Półwyspu Iberyjskiego szachy zostały rozpowszechnione we Włoszech i Hiszpanii, a następnie we Francji, Niemczech, Anglii i Skandynawii. Gra w szachy stała się popularna w Europie już w X–XI w. W tym czasie pojawiła się w Czechach, przywieziona przez kupców, podążających z Włoch na północ kontynentu. W Rosji szachy pojawiły się prawdopodobnie wcześniej, ok. VIII–IX w., bezpośrednio ze Wschodu (Iranu i środkowej Azji). Na ziemie polskie dotarły trzema drogami: z Czech, poprzez morskie szlaki handlowe (Bałtyk) oraz z Rusi Kijowskiej. O kultowym wymiarze tej gry informuje poemat pt. Szachy Jana Kochanowskiego, odkrywający charakterystyczne dla Polski nazwy i interpretacje figur szachowych. Według poety była to gra królewska, choć uwielbiali ją także szlachcice i mieszczanie. Pierwszy międzynarodowy turniej szachowy rozegrano w 1851 r. w Londynie. W 1924 r. powstała Międzynarodowa Federacja Szachowa. Od tego roku międzynarodowe turnieje szachowe organizowane są regularnie. W latach II wojny światowej w wielu oflagach rozgrywano zawody i turnieje szachowe, przyznając zwycięzcom nagrody rzeczowe, którymi najczęściej były książki lub dyplomy, wykonane przez obozowych artystów. W wielu obozowych bibliotekach znajdowały się publikacje o tematyce szachowej. Organizowano także kursy szachowe, które cieszyły się zwykle dużym powodzeniem. Zawody szachowe urządzane w oflagach, były popierane przez polskie władze obozowe. Mówią o tym dokumenty, m.in.: zarządzenia starszych obozu, dyplomy przez nich podpisane, tabele rozgrywek, regulaminy turniejów itp. Na podstawie relacji jeńców oraz pamiątek zgromadzonych w Muzeum, możemy stwierdzić, że szachy odegrały ważną rolę w utrzymywaniu dobrej kondycji intelektualnej żołnierzy w niewoli. Książka prezentowana na wystawie, to niezwykła pamiątka. Jest to niemieckie wydanie podręcznika do nauki gry w szachy, który był nagrodą rzeczową, przyznaną por. Jerzemu Okraszewskiemu za zwycięstwo w VI turnieju szachowym, zorganizowanym w 1943 r. w Oflagu VII A Murnau. Właściciel samodzielnie przetłumaczył go na język polski i ułatwił tym samym korzystanie z podręcznika kolegom, którzy nie władali językiem niemieckim.
Oprac. Beata Madej
|
|
